Met het Noorderkwartier bedoelen we Noord-Holland boven het IJ. In het Noorderkwartier lagen in de 17de eeuw zeven steden: Alkmaar, Enkhuizen, Hoorn, Medemblik, Monnickendam, Edam en Purmerend. Door de handel op het Oostzeegebied kwamen deze steden in de 16de eeuw al tot grote bloei. De handel bracht de inwoners verder in contact met het opkomend protestantisme. Het Noorderkwartier werd diepgaand beïnvloed door deze – in de ogen van de katholieke koning van Spanje – ketterij. De steden van het Noorderkwartier speelden in de vroege jaren van de 80-jarige oorlog tegen Spanje dan ook een belangrijke en leidende rol. Enkhuizen was bijvoorbeeld de eerste Hollandse stad die de kant van Willem van Oranjes koos in de opstand tegen Spanje. Er was de Spanjaarden veel aangelegen het gebied te heroveren en zo begon de legendarische belegering van Alkmaar. De stad weerstond het beleg en met het ontzet van Alkmaar op 8 oktober 1573 begon de victorie voor de opstandige Nederlanden. De 80-jarige oorlog legde de steden van het Noorderkwartier geen windeieren. Rond 1600 groeiden de economieën explosief en de steden breidden zich op grote schaal uit; nieuwbouwwijken verrezen rond de oude middeleeuwse stadskernen, havens werden gegraven en de steden werden verfraaid met prachtige nieuwe gebouwen. De Gouden Eeuw van het Noorderkwartier was aangebroken.
