Deze wandeling loopt door de bekendste buurt van Nederland: de Jordaan. De Jordaan ontstond in de 17de eeuw als nieuwbouwwijk en heette ‘Het Nieuwe Werck’. Vanaf de 18de eeuw kwam de naam Jordaan in zwang. Waar deze naam vandaan komt bewaren we voor de wandeling. In de 19de eeuw maakte Amsterdam een spectaculaire economische groei door en toen werd de Jordaan een van de afvoerputjes van de stad. Het leidde tot een enorme verkrotting van de buurt. In deze periode werd echter ook de Jordanese gezelligheid geboren. Samen trok men elkaar door heel veel ellende. Na de oorlog werden er plannen gemaakt om de buurt te saneren. Totale afbraak werd daarbij niet uitgesloten. Gelukkig is de Jordaan blijven bestaan en is de buurt tegenwoordig een van de leukste buurten van de binnenstad. Tijdens de wandeling wordt de geschiedenis van de buurt aan de hand van verschillende monumenten belicht, van pittoreske 17de eeuwse hofjes tot de oudste voorbeelden van sociale woningbouw in Nederland.
Beginpunt: Westermarkt
Eindpunt: Palmgracht
Het absolute hoogtepunt in de Amsterdamse geschiedenis is de 17de eeuw. In deze Gouden Eeuw was Amsterdam het centrum van de Europese economie. De economische voorspoed bracht een bloei met zich mee op verschillende gebieden. De stad breidde zich op ongekende schaal uit en maakte qua aanblik een spectaculaire transformatie door. Het architectonisch wonder van de 17de eeuw was het nieuwe stadhuis aan de Dam, het huidige Koninklijk Paleis. In de architectuur, beeldhouwkunst en iconografie komt de Gouden Eeuw op overweldigende wijze tot uitdrukking. In deze wandeling worden verschillende aspecten van de Gouden Eeuw belicht en wordt getracht de wandelaar een zo compleet mogelijk beeld te geven van de belangrijkste periode in de geschiedenis van de stad.
Amsterdam kent een rijke joodse geschiedenis die teruggaat tot het einde van de 16de eeuw. Op dat moment vestigde een groot aantal joden zich in de opkomende handelsmetropool Amsterdam. De eerste joden kwamen uit Spanje en Portugal, op de vlucht voor de katholieke inquisitie. In hun kielzog kwam een grote groep, veelal straatarme joden, uit Duitsland en Oost Europa. De joden noemden Amsterdam ‘Mokum’ ofwel ‘De plek’. Voor Joden was Amsterdam, na Jeruzalem, ‘De plek’. Met de Tweede Wereldoorlog bereikte de geschiedenis van joods Amsterdam een tragisch dieptepunt. In deze wandeling worden deze en andere aspecten van de joodse geschiedenis en cultuur behandeld.
De Amsterdamse Grachten zijn wereldberoemd. Ze zijn geschilderd, bezongen en sinds 2010 UNESCO Werelderfgoed. In de 17de eeuw werd Amsterdam een metropool met een bevolking die groeide tot 220.000 mensen. Rond de oude stad werd er een ring van grachten aangelegd om al deze mensen te huisvesten. In deze wandeling bekijken we de monumentale grachtenpanden die voor de groten der aarde langs de Herengracht en Keizersgracht verrezen. Vervolgens steken we de Prinsengracht over naar de Jordaan. De Jordaan ontwikkelde zich vanaf de 17de eeuw tot een echte volkswijk met een geheel eigen cultuur.
De Plantage is zonder twijfel een van de meest bijzondere buurten van Amsterdam. De lommerrijke lanen en wit bepleisterde huizen geven de buurt een landelijke sfeer. De Plantage kwam in de 17de eeuw tot stand als een stadspark. Ze werd pas in de tweede helft van de 19de eeuw bebouwd. Deze stadswandeling laat de buurt vanuit verschillende invalshoeken zien. Monumenten als de Hortus Botanicus, De Hollandse Schouwburg en het ‘Verdwenen Panorama’ zijn de getuigen van een fascinerende geschiedenis. Daarbij mag Artis natuurlijk niet ontbreken. De dierentuin maakt de buurt voor jong en oud tot een van de bekendste buurten van Nederland.
Religie speelt in de geschiedenis van de stad een enorme rol. Middeleeuws Amsterdam was bijvoorbeeld gevuld met katholieke kerken, kloosters en kapellen. In sommige delen van de stad was niets anders te horen dan het bidden van de nonnen, als ware het een gebed zonder end. Dit alles veranderde met de Nederlandse opstand, waarbij Amsterdam zich in 1578 aansloot. Bij deze alteratie zette de stad het katholicisme overboord en het calvinisme triomfeerde. Men realiseerde zich echter al snel dat voor een handelsstad als Amsterdam tolerantie van levensbelang was en dat daarbij voor calvinistische orthodoxie geen plaats was. De vele religies die zich vervolgens in de stad manifesteerden vormen een boeiend onderwerp voor een wandeling. Daarbij mag de Boeddha tempel op de Zeedijk, een van de meest recente nieuwkomers in de stad, natuurlijk niet ontbreken.
De VOC is een van de iconen van de Gouden Eeuw en wordt vaak de eerste multinational avant-la-lettre genoemd. De VOC ontstond in 1602 toen een aantal handelscompagnieën die sinds de jaren ’90 van de 16de eeuw handel dreven op Indië zich verenigden. Daarmee kwam er een einde aan de moordende onderlinge concurrentie en lagen hogere winsten in het vooruitzicht. De VOC had vervolgens bijna twee eeuwen het handelsmonopolie op de Oost en bestuurde in Indië een groot aantal factorijen. De compagnie was opgedeeld in 6 kamers en daarvan was de kamer van Amsterdam het belangrijkst. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de compagnie vooral in Amsterdam haar sporen heeft nagelaten.
Rembrandt is het icoon van de Gouden Eeuw. Hij werd op 15 juli 1606 geboren in Leiden, maar verhuisde in 1631 naar de bruisende handelsmetropool Amsterdam. Amsterdam was het centrum van de kunsthandel en de stad bood jonge kunstenaars als Rembrandt goede perspectieven. Binnen enkele jaren werd Rembrandt een van de meest succesvolle en hipste schilders van Amsterdam. Prestigieuze opdrachten, een groot atelier, een voornaam huis; Rembrandt had het helemaal gemaakt. Na de dood van zijn vrouw Saskia in 1642 ging het om verschillende redenen bergafwaarts met Rembrandt. Uiteindelijk stierf de grote meester in een onaanzienlijk huis in de Jordaan. In deze wandeling verkennen we de wereld van Rembrandt. Er is aandacht voor het persoonlijk leven, opdrachtgevers en de meesterwerken die de musea vullen.
In 1632 opende het Athenaeum Illustre, de voorloper van de Universiteit van Amsterdam, haar deuren. Dit Athenaeum leverde een voorbereidend universitair onderwijs. De eerste twee professoren waren de legendarische Vossius en Barlaeus. Het Athenaeum werd gehuisvest in de Agnietenkapel, een voormalige middeleeuwse kloosterkapel. De Agnietenkapel, de bakermat van de UvA, is nog steeds in gebruik bij de universiteit. In 1877 werd het Athenaeum verheven tot Gemeente Universiteit en dat leidde tot een spectaculaire groei in het aantal studenten. De universiteit kocht iconische gebouwen aan in de binnenstad zoals de Oudemanhuispoort, het Oost-Indisch Huis en het Spinhuis. In deze wandeling staat aan de ene kant de geschiedenis van de UvA centraal en aan de andere kant de geschiedenis van de vele bijzondere historische gebouwen die de universiteit bezit.
De Gay Pride is een van de iconen van de Amsterdamse tolerantie. In deze wandeling bekijken we de geschiedenis van Roze Amsterdam. We zullen daarbij zien dat de tolerante opstelling tegen homo´s en lesbo´s wel eens anders is geweest. In de 18de eeuw werden sodomieten bijvoorbeeld vervolgd en publiekelijk geëxecuteerd. Pas in de 20ste eeuw begon de emancipatie en openden de eerste homobars hun deuren. Aanvankelijk in de marge van de samenleving, haast ondergronds. Pas na de oorlog nam de ontwikkeling een grote vlucht met als climax de jaren ´80 toen Amsterdam zich Gay Capital of the world mocht noemen.
De intocht van Sinterklaas is voor Amsterdammers – groot en klein- een van de belangrijkste momenten van het jaar. De Sint pakt daarbij in Amsterdam altijd groot uit omdat hij al sinds de Middeleeuwen met het lot van de stad verbonden is. In de Middeleeuwen was Sint Nicolaas de beschermheilige van Amsterdam. In een wonder had de goedheiligman drie zeelieden uit een storm gered. Heel begrijpelijk dus dat de havenstad Amsterdam Sint Nicolaas koos tot beschermheilige. In de Middeleeuwen ontstond daarnaast het typisch Nederlandse Sinterklaasfeest. Naast beschermheilige van zeelieden bracht de Goedheiligman nu ook menig kinderhart in beroering. Radicale dominees probeerden in de Gouden Eeuw de katholieke bisschop uit de harten van de kinderen te bannen, maar tevergeefs. Sinterklaas trotseert ieder jaar weer de woeste baren om ons landje met een bezoek te verblijden. Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan… Maar hoe lang komt die stoomboot eigenlijk al aan en hoe zit het met de Pieten die de Sint vergezellen? Ook deze vraag mag natuurlijk niet ontbreken op een stadswandeling langs verschillende monumenten die het fascinerende Sinterklaasverhaal illustreren.
In de Middeleeuwen was Amsterdam een voorbeeldige katholieke stad. Men geloofde in Maria, heiligen en wonderen. Men vreesde Satan, en heksen werden niet zelden op de Dam verbrand. Het Mirakel van Amsterdam, een wonder waarbij een hostie op miraculeuze wijze in het vuur was gespaard, zette Amsterdam in een klap op de religieuze kaart van Europa. De stad werd een belangrijk pelgrimsoord en de vele pelgrims legden de stad geen windeieren. De gunstige ligging van de stad aan de monding van de rivier de Amstel wasdaarnaast de perfecte uitvalsbasis voor de handel. De stad groeide snel en ontwikkelde zich van een bescheiden middeleeuws dorp tot een belangrijk regionaal handelscentrum.
In de tweede helft van de 19de eeuw werd Amsterdam dan eindelijk in de vaart der volkeren mee getrokken. In deze IJzeren Eeuw kwam de economie van Amsterdam tot grote bloei en onderging de stad een ware metamorfose. De stad leek een grote bouwput. Het Centraal station werd op een kunstmatig eiland aangelegd en grachten werden gedempt om het station bereikbaar te maken. De binnenstad werd zo een aantrekkelijke locatie voor banken, verzekeringsmaatschappijen en kranten die hier hun moderne hoofdkantoren bouwden. Er verrezen chique hotels en modepaleizen verlicht met elektrische lampen. Amsterdam werd een stad van internationale allure.